Het krabbezakje (Sacculina carcini, Thomp.) is het bekendste exemplaar van de superorde Rhizocephala. Deze groep (289 soorten) is verwant aan de zeepokken, maar lijkt op geen enkele manier daarop. Krabbezakjes zijn parasitaire castrators, dat wil zeggen: parasieten die de voortplantingsorganen van hun gastheer weghalen en met zichzelf vervangen.
De lichaamsbouw van het krabbezakje is extreem aangepast op het parasitaire leven. Larven leven vrij in het water, maar eten niet omdat ze geen mond hebben. De vrouwelijke larve is aangetrokken tot de geur van een krab en injecteert zichzelf hierin. Dit vermigon groeit in draden door het lichaam van de krab, in het bijzonder de spijsverteringsorganen. Daarna groeit er een externe zak aan de buik van de krab op de plek waar normaal de eierzak zou groeien. De krab denkt dat dit zijn eigen eieren zijn (dit gebeurt ook bij mannetjeskrabben die geen eieren kunnen leggen) maar het zijn de voortplantingsorganen van het krabbezakje. De krab zelf is gecastreerd, kan niet meer vervellen en de vorm van het lichaam verandert naar een breedte tussen een mannetje en een vrouwtje in. Als in dit stadium het krabbezakje chirurgisch uit de krab verwijderd wordt, groeien er vrouwelijke geslachtsorganen terug, ook als het oorspronkelijk een mannetje was.
Krab met duidelijk krabbezakje (www.duikeninbeeld.tv)
Mannelijke krabbezakjes komen nooit uit de larvefase. Hij injecteert zichzelf in de externe delen van het vrouwelijke krabbezakje, waarna al zijn cellen veranderen in spermavormende cellen – de simpelste vorm van “man” in de zoölogie. Een vrouwelijk krabbezakje is polyandrisch en heeft gemiddeld twee mannetjes inwonen. De parasiet zorgt ervoor dat de krab klimt naar hoge plekken met snelstromend water waar de larven zich snel verspreiden met honderden tegelijk worden vrijgelaten.
Hoewel Rhizocephala overal ter wereld voorkomen, is de populatie van S. carcini sterk verbonden met de strandkrab (Carcinus maenas), de favoriete gastheer van deze parasiet. Strandkrabben komen oorspronkelijk uit kustgebieden in Noord- en West-Europa, maar zijn invasief aan alle kusten van de Verenigde Staten, delen van Canada, Argentinië, Zuid-Afrika en Australië, en het krabbezakje is hier meegekomen.
Er wordt nagedacht over gebruik van het krabbezakje om de strandkrab aan de Amerikaanse kusten te bestrijden. Dit is echter controversieel omdat hij ook inheemse krabbensoorten (zoals de blauwe zwemkrab, Callinectes sapidus) kan infecteren. Tot 50% van de populatie van strandkrabben kan onvruchtbaar gemaakt worden op deze methode. In Portugal, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, waar op de strandkrab gevist wordt, is men minder gelukkig met krabbezakjes omdat deze de groei van de krabben belemmeren. De krabben worden daardoor niet groot genoeg om lekker op te eten.
Ik denk dat het krabbezakje misschien wel de bizarste parasiet ooit is. Meer weten? Ik heb de volgende bronnen gebruikt:
Animal Diversity Web, Sacculina carcini, https://animaldiversity.org/accounts/Sacculina_carcini/#832A97B1-0400-426F-AF87-E039B18E4B78
FAO, FAO Capture Production of Carcinus maenas, https://www.fishbase.in/report/FAO/FAOCatchList.php?&scientific=Carcinus%20maenas
Otten, M., Het Krabbezakje: een horrorverhaal onder water, https://duikeninbeeld.tv/het-krabbezakje-een-horrorverhaal-onder-water/