Kapitalisme kan nooit helemaal worden afgeschaft.
Wietse: Kapitalisme berust op het principe dat een actie eigenlijk pas ondernomen wordt zodra het winst oplevert. In deze zin, namelijk de zin dat er permanente groei moet zijn, denk ik dat er gewoon een uiterste houdbaarheidsdatum op kapitalisme zit. Dat betekent niet dat ik denk dat marktwerking per direct afgeschaft moet worden, maar eerder dat het teruggeschaald moet worden en uitgefaseerd dient te worden ten behoeve van een houdbaarder economisch model, zoals bijvoorbeeld een circulaire economie.
Senad: Er zijn economische wetten maar geen ene regel of wet die zegt dat alleen een kapitalistische economie mogelijk is. De geschiedenis heeft al verschillende productiewijzen gekend die zich veranderden in akkoord met de materiële omstandigheden. We gingen van slavernij, naar feodalisme, naar modern kapitalisme. De logische volgende stap is een gedemocratiseerde economie die vooral de mens dient.
Regeringsdeelname is een goede strategie voor linkse politiek.
Wietse: In de recente geschiedenis is regeringsdeelname voor linkse partijen (lees: PvdA) niet goed afgelopen, ik denk met name door de machtsbalans tussen links en rechts. Je kan er niet omheen dat de VVD het afgelopen decennium gewoon oppermachtig is geweest en zolang die machtsbalans in stand is wordt links platgewalst tenzij bijna alle linkse partijen samenwerken. Desalniettemin heeft regeringsdeelname door linkse partijen links Nederland wel degelijk vooruit geholpen: kijk bijvoorbeeld naar Willem Drees en Joop den Uyl.
Senad: Regeringsdeelname leidde in de afgelopen 100 jaar op de linkerkant vooral tot concessies en de verzwakking van linkse idealen. Zie het Paars kabinet. Of de Groene Partij in Oostenrijk die nu met de ÖVP regeert en vooral kleine kuttaakjes toegewezen krijgt in plaats van verandering door te drukken. Zelfs een totale meerderheid van een linkse partij (bv. Syriza in Griekenland) bracht niet de grote verandering omdat de oude, kapitalistische structuren nog steeds bestonden en het proces beïnvloedden. De enige weg tot de emancipatie van de werkende klasse is dus een buitenparlementaire beweging.
Er is hoop voor de PvdA.
Wietse: Tuurlijk. Uiteindelijk is een politiek partij ook niet meer dan de mensen uit wie ze bestaat. Helaas voor de PvdA waren dat tot voor kort dan ook best matige mensen (Cohen, Samson). Maar met het oog op de toekomst: als ik kijk naar het verkiezingsprogramma, zie ik een links progressief programma dat in veel gevallen lijkt op dat van met name GroenLinks, maar ook andere linksere partijen. Met dat verschil daarentegen dat ik de plannen van de PvdA doordachter en daarmee realistischer acht. Dit in combinatie met het leiderschap van Ploumen, dat ik een fijne afwisseling vind van het steeds grotere haantjesgedrag in de politiek, doet mij denken dat de PvdA klaar is om zichzelf als linkse partij weer te vinden.
Senad: Hoop is er altijd. Ik ben een vocale criticus van de PvdA maar ik denk dat ze het potentieel hebben om ooit terug te keren naar hun dieprode roots en beginselen. Hiervoor zouden ze de partij echter moeten herstructureren en een kaderorganisatie (actieve leden die de partij runnen) opbouwen die principes boven carrière plaatst. Als ze hun socialistische roots niet alleen in hun logo laten zien, maar ook in hun motie-stemgedrag en retoriek, kunnen ze wellicht weer de brede linkse volkspartij zijn die ze ooit waren. Volkshuisvesting in plaats van yuppen-sloopbeleid. Ijzersterke vakbonden in plaats van meer sociale voorzieningen.
Bij1 krijgt bij de verkiezingen minstens één zetel.
Wietse: Sure. Er zijn veel kleine partijen die mee doen aan deze verkiezingen en wie er allemaal wel en niet een zetel krijgen is tamelijk onzeker, maar ik gun het de partij.
Senad: Ik moet toegeven dat zij een sterke internet-presentie hebben en een zichtbare campagne voeren. Verder hebben zij een van de meest antikapitalistische programma’s. Wat in een programma staat moet echter helaas met een korreltje zout worden genomen als de partij van binnen amper democratisch is (geen democratisch controleerbare bestuursleden, et cetera).
We moeten in gesprek met rechtsextremisten/nazis/racisten/fascisten.
Wietse: Ik denk dat je wanneer je een discussie met deze mensen aangaat je een harde lijn moet trekken dat dergelijke haatdragende opvattingen geen plek hebben. Uit principe, maar ook i.v.m. de tolerantie paradox: als je te tolerant bent voor intolerantie krijgt die intolerantie uiteindelijk de overhand. Toch denk ik niet dat elke racist een inherent slecht persoon is: ik denk dat veel racisten patronen opvallen binnen bepaalde groepen in de samenleving en dat vervolgens op huidskleur o.i.d. afschuiven, terwijl onderliggende problemen de eigenlijke oorzaak zijn van problematiek vanuit deze bevolkingsgroepen.
Senad: Allereerst wil ik benadrukken dat anti-racisme en antifascisme uiteraard essentieel zijn voor links. Het is echter zo dat het bestrijden van racisme of fascisme door middel van geweld geen zeer succesvol experiment is – het verbieden van bepaalde meningen of het brutaal onderdrukken daarvan zorgt automatisch voor meer ondergrondse radicalisering. Racisten organiseren zich dan gewoon buiten de structuren om, zoals in Oostenrijk bijvoorbeeld in studentenverenigingen. Ik stel daarom voor dat racisme en fascisme op een democratisch toneel moeten worden bestreden niet door middel van bureaucratische trucjes. Zo krijgen we ook een ware cultuurverandering, niet alleen een wetwijziging.
Liever een marxistisch-leninistische heilstaat dan modern kapitalisme.
Wietse: Ik ben een democraat, ondanks dat ook ik toe moet geven dat ik bij sommige mensen eraan twijfel of dat zo’n goed idee is. Uiteindelijk heeft totalitaire onderdrukking voor teveel leed gezorgd. Daarentegen geldt ook dat onder een sterk kapitalistische bewind veel mensen onderdrukt worden met economische middelen: als je geen geld hebt voor vrije tijd, degelijke huisvesting, degelijke kleding, degelijk voedsel etc. denk ik niet dat je kan stellen dat zo’n persoon vrij is: die persoon wordt ook onderdrukt.
Senad: Als ik naar mijn ouders luister, hoe zij vertellen over het feit dat ze in marxistisch-leninistisch Joegoslavië nooit moesten vrezen om woonplek of een baan, dat het allemaal goed geregeld was voor de burgers, dan word ik als student uit de generatie-Z wel een beetje jaloers. Ik ben mij bewust van hoe ingeperkt de private vrijheid in dat soort landen was maar de samenleving waar we nu in leven is toch ook geen perfect voorbeeld van vrijheid. In de DDR was je de bitch van de SED en de Stasi, in Nederland ben je de bitch van de markt en het geld.
Je kunt links zijn zonder feminist te zijn.
Wietse: Nee. Linkse ideologie gaat in de kern om gelijkheid en als je vrouwen achterstelt streef je dus niet naar gelijkheid.
Senad: Nee. Bij de emancipatie van de werkende klasse hoort uiteraard ook de emancipatie van vrouwen, en die zijn de helft van de wereldbevolking zijn. Zonder vrouwen geen socialisme.
Hoe meer nationalisatie, hoe beter.
Wietse: Niet helemaal. Nationalisatie is geschikt op vlakken waar de prioriteiten bij de voorziening gelegd moeten worden, zoals de zorg, of op vlakken waar de kosten om tot de markt toe te treden dusdanig hoog zijn dat monopolies/oligopolies onvermijdelijk zijn en er dus geen goede marktwerking plaats kan vinden, zoals bij infrastructuur. Echter, bij bijvoorbeeld handel in niet-essentiële goederen floreert het marktliberalisme en het concept van de ‘onzichtbare hand’.
Senad: Nationalisatie hoeft niet altijd te betekenen dat een bedrijf of een institutie daadwerkelijk openbaar bezit of gecollectiviseerd is. Er wordt weliswaar voorkomen dat particulieren zich verrijken aan essentiële diensten (zoals openbaar vervoer of onderwijs) maar de productiviteit van deze diensten wordt in deze situatie alsnog bepaald door een groepje bureaucraten, niet de werkende klasse.
We moeten China, Noord-Korea en Cuba beschermen voor imperialisten.
Wietse: China heeft geen bescherming nodig en al hadden ze het nodig, het is gewoon een dictatuur. Nee dank je. Noord-Korea heeft al een sugar daddy en is een nog ergere dictatuur. Nee dank je. Voor Cuba geldt tenminste dat het land oprecht best goed zorgt voor haar bevolking, maar het is nog steeds een dictatuur. Als dat land haar dictatoriale bestaan af zou zweren en wil werken aan het opheffen van het embargo dat door de VS is opgelegd zou het wel mooi zijn als het dan niet zou worden uitgebuit door Jan, alleman en met name de VS.
Senad: China, Noord-Korea en Cuba hebben allemaal bepaalde fouten in hun bestuurswijze en de manier waarop zij hun socialistische politiek uitoefenen. China is inmiddels meer een staatskapitalistisch land, Noord-Korea is autoritair marxisme-leninisme en Cuba hetzelfde maar tegenwoordig met meer liberalisatie. De gezamenlijke vijand van onze klasse en de zojuist genoemde landen zijn echter organisaties zoals de NATO die de kapitalistische wereldorde beschermen. Daar hoort ook de VS bij die sinds decennia schuldig zijn aan imperialisme en grootschalig diefstal.
Grenzen moeten altijd open zijn.
Wietse: Met uitzondering van crisissituaties zoals epidemieën, oorlog, etc. denk ik ideologisch van wel. Ik denk dat het belangrijk is voor de vrijheid van personen en dat het erg bevorderlijk is voor de welvaart. Er zijn weliswaar problemen met ongure types die het land in willen, zoals criminelen en terroristen, maar ik denk dat je die beter aan kan pakken met alerte veiligheidsdiensten. Ook vluchtelingen en mensen op zoek naar een beter bestaan acht ik in principe welkom, maar dat is moeilijker 1-2-3 te regelen. Als je alle mensenstromen richting Europa alleen in Nederland welkom zou heten, wordt je ontvangstcapaciteit overspoelt. Ook zou Nederland een soort doorstroomland worden voor heel Europa, maar als andere Europese landen dat niet willen zou in Nederland een soort immigratiestuwmeer ontstaan. Maar als je die problemen op Europees niveau aan weet te pakken dan denk ik dat je in Europa nóg meer mensen een heel mooi bestaan aan zou kunnen bieden.
Senad: Ik denk dat wij anders over grenzen moeten beginnen te denken, vooral als socialisten of communisten. Wij associëren grenzen meestal met nationaliteit (en daardoor ook met etniciteit), maar grenzen van natiestaten zouden niet meer moeten zijn dan een indeling van “bestuurszones” om de economie of productiekracht van een individuele zone niet over te belasten. Het moet verder niks met etniciteit, religie of nationaliteit te maken hebben. Om het idee van pure afwijzing en immigratiescepsis tegen te gaan, heeft een goede vriend van mij ooit een “wachtlijst” voorgesteld. Dat vind ik wel een interessant idee.